تورکمن نیوز - امان‌محمد خوجملی: بعد از خواندن مصاحبه ی نویسنده بزرگ ترکمن یوسف قوجق در سایت اولکامیز ، مسئله‌ای در ذهنم ایجاد شد.
که ضمن احترام به این نویسنده بزرگ و خلاق ، تصمیم گرفتم آنرا به عنوان یک یاد داشت مستقل بنویسم. امید است مورد نقد عالمانه دوستان و صاحب نظران قرار گیرد. من خودم یکی از مخالفان سر سخت این رسم ناپسند هستم. اصلاً هیچ سنخیتی با شرایط جدید اجتماعی ندارد. اصلاً دلیلی ندارد یک رسم منسوخ شده را از دیگران بخواهیم رعایت بکنند. من خودم از دخترم و عروس بزرگم خواستم این رسم ناپسند را کنار بگذارند. ولی آنها بجای اینکه آنرا کاملاًکنار بگذارند تا حدودی تعدیلش کردند. چون گویا از سرزنش و ملامت دیگران می ترسند.
یاشماق ( روبنده یا نقاب یا برقع) از قدیمیترین رسومی است که در میان زنان ترکمن باقی مانده است. و هنوز هم به صورت نصفه نیمه و در شکل ناقص آن ادامه دارد. یاشماق یعنی نیمه پوشاندن سر و صورت زنان و نوعروسان در برابر پدر شوهریا برادر بزرگتر شوهر است( حتی برای مردان همسایه هم که سن و سالش از شوهر عروس بیشتر باشد رواج دارد). و همچنین است حرف نزدن آنها در برابر پدر شوهر و برادر بزرگتر شوهرحتی در پشت گوشی تلفن.این رسم را بیشتر بزرگان و ریش سفیدان یک نوع احترام از جانب نو عروس و حتی عروسهای قدیمی و مسن و پا به سن گذاشته به خود تلقی می کنند. و محدودیت زمانی هم ندارد و تا زمان مرگ برای عروس ادامه دارد. این عمل( پوشاندن صورت و حرف نزدن پیش پدر شوهر و برادر بزرگتر شوهر) نوعی قداست محسوب می شود و هرگز نباید نوعروسان و کهنه عروسان آنرا زیر پا بگذارند.
مردان قدیم این احترام ظاهری را دوست داشتند و زنان هم این رسم یا ادب یا فرهنگ و یا قانون نانوشته را به صورت قطعی و بدون چون و چرا پذیرفته بودند و آنرا حق مسلم آن بزرگواران می دانستند. آیا این وضعیت می تواند به شکل کنونی ادامه یابد؟ و کسی معترض آن نباشد؟ آیا ما می توانیم احترام را در یاشماق خلاصه کنیم ؟ اگر فهم ما از احترام عوض شود قطعاً این احترام به شکل دیگری ظاهر خواهد شد. اینکه به دیگران احترام گذاشته شود خوب است. این بزرگ و کوچک نمی شناسد. احترام به دیگران احترم به خود است و بی احترامی به دیگران بی احترامی به خود. خوبی و بدی انعکاسش به خود انسان بر می گردد. این رسم یا ادب یا فرهنگ که اسمش را هر چه بگذاریم در قدیم باعث می شده است بعضی از مردان بعد از چندین سال بدون اینکه صورت عروس خود را ببینند یا صدای او را بشنوند دنیا را ترک می کردند.
حتی آنرا یک ارزش مثبت برای عروس خود می دانستند. و در محافل خصوصی و عمومی نقل می کردند من هنوز یک بار صدای عروسم را نشیندم. واین حُسن برای یک انسان قدیم و سنتی، می‌تواند برای یک انسان مدرن فاجعه تلقی شود که نمی تواند با نوعروس خود صحبت بکند. حتی این می تواند اعتماد به نفس زنان را از بین ببرد و به آنها تلقین بکند ما جنس فرو دست هستیم. آیا در حال حاضر می شود از یک زن با سواد واهل فکر و اندیشه و صاحب نظرو متشخص مثلاً رییس یک اداره یا رییس یک دانشگاه هنگام ورود پدر یا برادربزرگتر شوهرش صورت خود را بپوشاند ویا صحبتهای خود را قطع بکند.؟
این رسم در مناطق روستایی و عشایری و دور افتاده از شهرها سفت و سخت اجرا می شود. یکی از دوستان تعریف می کرد یک پیرمرد که از روستا به شهر آمده بود وقتی در خیابان عروس پسرش از روبرو آمده بود نشناخته است. خودِ عروس این موضوع را با تعجب به دیگران تعریف کرده است. عدم شناخت هویت فرزندان خود در مواقع بحرانی مانند سیل و زلزله و توفان و یا صحنه ی تصادف می تواند برای یک فرد فاجعه آفرین باشد.!! و شکل و قیافه عروس خود را از دیگران پرس و جو بکند.!!
در قوانین شریعت رسم است همه جای بدن به جز صورت و مچ دست و مچ پا برای زنان با لباس مناسب پوشیده شود. اما این رسم و رسوم قومی ما برخلاف قوانین اسلامی هم می باشد، زنان صورت خود را به به دیگران نشان بدهند، ولی صورت خود را از نزدیکترین افراد خانواده خود به پوشانند.!! امید است این رسم نامناسب هر چه زودتر عوض شود و جای خود را به شکل مناسب تری بدهد که احترام و محبت و ابراز ارادت به دیگران راههای زیادی دارد. لازم نیست کارهای خوب در قالبهای کهنه و منسوخ ادامه داشته باشد. یا غذای خوب به ظرفهای کهنه ریخته شود. چون آنچه قداست و ارزش دارد مظروف است نه ظرف. و باید راهی بر گزیده شود علاوه بر نقاط مثبت عوارض منفی کمتری به خانواده ها داشته باشد. ما باید کاری بکنیم به جای احترام و ارادتهای ظاهری محبت و ارادتهای باطنی بیشتر شود، و این به صواب نزدیکتر است.
شاعر بزرگ ترکمنستان کریم قربان نفس می گوید:
اول دوغری مودادن قاچاندر یاشماق...... یونه گپله جک گپنی بلیار اوچین اوزال ده حکمان دال مش آغزنی یاشماق
گپله جک گپنی بلمیان اوچین....... توروا گیدرسنگده یاشماقه درک
دیشی بلن کرتب اوقله یاننی...... گورن سینگیزمن ده گوردم کان گزگ.
تاریخ یادداشت :6 |5 |139 / اولکأمیز
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابه دارند، انتشار نمی‌یابند.
نظرات منتشر شده مخاطبین به منزله تایید یا رد آن توسط تورکمن‌نیوز نیست و تنها در جهت رعایت حقوق نظر دهندگان انتشار می‌یابد.