مطالبات مردمی – یاشار نیازی: گرگانرود* که روزگاری شاهرگ حیاتی ترکمنصحرا و از عوامل موثر توسعه کشاورزی و رونق صنعت شمال کشور محسوب می شد به علت بی توجهی مسئولان کشوری و استانی به عامل آلودگی و زیست محیطی بدل گشته است.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی ترکمن؛ طبق تحقیقات به عمل آمده توسط کارشناسان دانشکده کشاورزی در سال 1396 شاخص کیفیت و آلودگی گرگانرود (NSFWQI)* در محدوده شهری گنبدکاووس بسیار بد اعلام شده است که بارزترین عوامل آن انسانی و تخلیه فاضلاب و عدم جمع آوری و تصفیه فاضلاب همچنین دفع و تجمع زباله ها در بستر رودخانه است.
گرگانرود درواقع از روزی که در بالادست آن سدسازی شد تغییرات اکوسیستم آن در مسیرش تا دریا آغاز گشت و از محیطی شاداب و پرخیر تبدیل شد به کانال انتقال فاضلاب، آلودگی و خشک شدن خلیج گرگان، خشکی بندر و اسکله ترکمن و نابودی ساحل دریای خزر را کلید زد.
لایروبی و نظافت رودخانه‌ها به عهده کیست؟
طبق مصوبه دی ماه 1400 شورای عالی بحران: لایروبی و نظافت مسیل رودخانه‌ها و خندق‌های داخل شهر به عهده شهرداری و در روستاها به عهده دهیاری‌ها است.
از سوی دیگر مالکیت رودخانه‌ها متعلق به وزارت نیرو است و اگر به حریم و بستر رودخانه‌ها تجاوز شود مدیریت آن با شرکت آب منطقه‌ای است.
به گفته کارشناسان سیل معمولا اگر به حریم و بستر رودخانه تجاوز نشود و عوامل انسانی پیش نیاید خساراتی وارد نمی‌سازد.
از طرفی کارشناسان تاکید کرده اند اگر مسیل رودخانه لایروبی نشود و نتواند حجم آب وارده را تحمل کند آب به اطراف آن که شامل روستاها و شهرهای مسیرش می شود خسارت وارد می سازد.
طبق تحقیقات خبرنگار ترکمن نیوز پس از بازدید “محسن بختیار” معاون برنامه ریزی وزیر نیرو در شهریور سال 1398 اعتبار لازم برای لایروبی 160 کیلومتری مجموع رودخانه های گرگانرود، قاراسو و اترک تامین شده است.
طبق گفته «اله یار اسعدی» مدیر بنادر و دریانوردی گلستان در خردادماه 1399 نیز ظرف 3 ماه عملیات لایروبی گرگانرود با اعتباری بالغ بر 2 میلیارد تومان انجام شده و بیش از 40 هزار مترمکعب گل و لای برداشته شده است.
اما پس از آن رودخانه به حال خود رها شده تا سیلی دیگر، بحرانی دیگر و معضلی دیگر بر مردم استان گلستان تحمیل شود.
در حال حاضر گرگانرود علاوه بر تجمیع فاضلاب‌ها و زباله‌های شهری و روستایی، تجاوز به حریم و بستر رودخانه را نیز تحمل می‌کند، سوال اینجاست که آیا گرگانرود می‌تواند سیل دیگری مانند سال 98 را تحمل کند؟؟!
از آنچه که عیان است چه حاجت به بیان است.
آب منطقه‌ای موظف به مرزبندی حریم رودخانه است
طبق آیین‌نامه مصوب وزارت نیرو شرکت‌های آب منطقه مکلفند، حد بستر و حریم رودخانه‌های حوزه فعالیت خویش را توسط کارشناسان ذی‌صلاح تعیین کنند.
این امر باعث می‌شود افرادی که در حاشیه رودخانه‌ها زندگی می‌کنند بدانند مرز مسیل و حریم رودخانه‌ها کجاست و تجاوز به آن عواقب پیگرد قانونی دارد.
چرا لایروبی رودخانه‌ها الزامی است؟
به گفته کارشناسان ورود فاضلاب و زباله‌های شهری و روستایی همچنین کشت در حریم رودخانه‌ها باعث کم شدن بستر و حریم رودخانه‌ها شده و در بیشتر نقاط نیز لجن بجا مانده از فاضلاب و خشک شدن آن سد‌های کوچک و بزرگ در مسیل ایجاد می‌کند در نتیجه اگر آب جاری شده حاصل از سیل از ظرفیت مسیل رودخانه بیشتر باشد سرریز شده و آبگرفتگی شهرها و خانه‌های مردم را به دنبال دارد.
وزارت نیرو باید با بررسی سالانه و نیاز مسیل رودخانه‌ها اقدام به لایروبی نماید تا ظرفیت واقعی رودخانه‌ها، تالاب‌ها و کانال‌های کشاورزی حفظ شود.
یکی از بزرگترین معضلات عدم لایروبی مسیل رودخانه گرگانرود در حوزه گنبدکاووس فرافکنی ارگان‌های دولتی است که با توجه به بروکراسی اداری دست و پاگیر همواره آسیب واقعی را محیط زیست و مردم منطقه متحمل می‌شوند در حالی که مدیریت بحران که رئیس آن فرماندار است می‌تواند با مدیریت واقعی آن را حل نموده با هماهنگی ادارات زیربط و متولی با ایجاد همکاری عملیات لایروبی رودخانه را انجام داده و مانع بروز بحران زیست محیطی و سیل شوند.
بیشتر بخوانید
آب مایه حیات است
تورکمنصحرا از وقتی که تقسیمات کشوری اتفاق افتاد و بخش اعظم آن گلستان نام گرفت دردسرها و کمبودهایش افزون شد.
گلستان جز نام استانی زیبا چیزی بیش نیست و درواقع همان بیابان و صحرا است که بیش از نقاط دیگر کشور از کمبود آب رنج می‌برد.
اینکه «آب مایه حیات است» برای مسئولین کشوری و استان گلستان چیزی جز کلیشه‌ای مانده در کتب درسی بیش نیست.
اگر چنین نبود برای نجات محیط زیست این استان به ویژه منابع آبی دریا و رودخانه‌هایش تلاش می‌کردند و با دریافت اعتبارات ملی نام گلستان را شایسته نام استانش می‌ساختند.
سرزمین پهناور ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته و از زمره‌ی کشورهای محدود منابع آبی است.
زندگی بشری به گونه‌ای بوده است که هرجا آب و رودخانه‌ای بوده توسعه تمدن و زندگی انسان‌ها در حاشیه و نزدیکی آن ایجاد شده و به توسط آن رشد اقتصادی پایداری را به دنبال داشته است.
بعد از آن که انسان به عصر صنعت وارد شد با تغییرات شگرف آلودگی محیط زیست روبروگشت و در برخی نقاط جهان دانشمندان و فعالان محیط زیست از خواب غفلت برخواستند و با کشف تاثیر انسان بر افزایش آلودگی کره خاکی و گرم شدن سال به سال آن تحقیقات گسترده در مسیر رفع این معضل جهانی برآمدند.
خوشبختانه بسیاری از کشورهای اروپایی و غربی راهکارهای مناسبی برای کاهش تخریب‌های انسانی بر اکوسیستم جهانی برآمده‌اند و شبانه روز در تلاش هستند که آن را جبران کنند.
عقب ماندگی کشور ایران از علم جهانی محیط زیست
ایران در بسیاری از مقولات چون اقتصاد تلاش کرده است از جهان عقب نماند، اما آیا توانسته است دررویکرد یکپارچه‌سازی محیط زیست با جهان پیش برود.
درحالی که کشورهای توسعه یافته صنعتی جهان اقتصادی روبه رشد و کاهش آلودگی زیست محیطی با جایگزین ساختن انرژی قابل بازگشت و سازگار محیط زیست به جای سوخت فسیلی است اما کشورمان همچنان در منجلاب آلودگی‌های صنعتی قرن 21 گیر افتاده است.
*گرگانرود
رودخانه‌ی نابود شده گرگانرود از جبال آلاداغ درشمال غرب تورکمنصحرا (خراسان شمالی) و همچنین از ارتفاعات گلی داغ و پارک ملی گلستان سرچشمه می‌گیرد و از شهرهای گنبدکاووس، آق‌قلا عبور کرده و از غرب خواجه نفس به دریای خزر می‌ریزد.
روزگاری رودگرگان یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های شمال شرق ایران معرفی شده است که طول این رودخانه 300 کیلومتر و عرض متوسطش قریب به 15 متر و عمق آن نسبتا زیاد بوده است.
* شاخص NSFWQI
شاخص‌هاي كيفي آلودگي روش‌هايي هستند كه در مديريت كيفي آب مي‌توان از آنها به عنوان يك ابزار مديريتي قوی برای تصميم‌گيري‌های مربوطه استفاده نمود شاخص(NSFWQI) يكي از شاخص‌های پركاربرد جهت طبقه‌بندی كيفيت آب‌هاي سطحي می‌باشد که بر اساس 9 پارامتر كدورت، دما، فسفات ، نيترات و كليفرم ،pH ,DO ,TS ,BOD ، طبقه بندی شده است .
استفاده از شاخص NSFWQI بسیار متداول بوده و میتوان از آن برای بررسی کیفیت آب رودخانه ها استفاده نمود.
شاخص‌های کیفی آب روش‌هایی هستند که در مدیریت کیفی آب میتوان از انها با ساده‌سازی و کاهش اطلاعات خام و اولیه علاوه بر بیان کیفیت آب روند تغییرات کیفی آب را در طول زمان و مکان نیز بررسی نمود و مناطقی را که از نظر آلودگی بیشتر مورد تهدید می‌باشند مشخص و منابع آب آنها را مدیریت نمود.
نظر شما چیست ؟