راه آهن اترک هم‌تراز کانال سوئز / ظرفيت‌ها و كاركردهاي راه آهن اترک

 تورکمن نیوز -  تحلیلی از دکتر محمد نظری:
مقدمه: وقتي درسال 1368 ديوارهاي برلين فرو ميريخت كشاورز مومن و زحمتكش اينچه بروني در پي زراعت و كشت و كار خود بود. او و بسياري از مردمان نميدانستند كه پس لرزه هاي فروپاشي ديواربرلين تا رودخانه اترك نيز خواهد رسيد و با فروپاشي بلوك شرق،جمهوريهاي مستقل دست دوستي بسوي ايران دراز خواهند كرد.

اينك كشاورزان اينچه برون به همراه مردم سه كشور، راه اندازي راه آهن مشترك بين سه كشور همسايه را جشن مي گيرند.اين مقاله ضمن مقايسه كانال سوئز و راه آهن اترك تحليلي از تاثيرات اين پرو‍ژه بر اقتصاد و كسب و كار استان گلستان ارائه خواهد داد.

1--پیشینه و کارکرد اقتصادی اجتماعی کانال سوئز
کانال سوئز آبراهی است که دریای مدیترانه را به خلیج سوئز ( شاخه‌ای از دریای سرخ) متصل می‌کند. این کانال در غرب صحرای سینا و شمال شرق کشور مصر به عنوان میانبری برای کشتی‌ها و قایق هایی که از بندرهای قاره اروپا و آمریکا به سمت بندرهای جنوب شرق آسیا، شرق آفریقا و قاره اقیانوسیه در رفت‌وآمد می‌باشند، ساخته شده‌است .

پیش از احداث «کانال سوئز»، کشتی‌ها برای رفتن از اروپا به آسیا، ناچار بودند تا دماغه امید نیک در جنوبی‌ترین بخش قاره آفریقا پیش روند. این کانال مسیر اروپای غربی به اقیانوس هند از طریق دریای سرخ را به نسبت کیپ ‌تاون در جنوب آفریقا صدها مایل دریایی کم کرد، نیز تقریباً مسیر اروپا به شرق را نصف نمود و مسیر به چین را به یک-سوم کاهش داد. درازای کانال سوئز از پورت سعید در ساحل دریای مدیترانه، تا شهر سوئز در کرانه دریای سرخ ۱۶۳ کیلومتر می‌باشد.

امروزه کانال سوئز علاو بر آنکه بطور متوسط گذرگاه بیش از ۵۰ کشتی در روز می باشد، اقامتگاه بسیار مفرحی برای توریست ها نیز می باشد . مصر از طریق فعالیت کانال سوئز و خط لوله سوئز نقشی حیاتی در بازار بین المللی انرژي ایفا می کند.در سال 2012 ، حدود 7 درصد کل تجارت دریایی نفت و 13 درصد ال ان جی معامله شده درسطح جهان، از طریق کانال سوئز عبور کرده است.(وزارت اطلاعات انرژی امریکا) وزارت اقتصاد مصر در گزارشي اعلام کرد که درسال 2009، ميزان درآمد مصر از عوارض کانال سوئز به 1 ميليارد و 100 ميليون دلار رسيد.

2- پیشینه راه آهن اترک
خط آهن گرگان ـ اینچه برون بخشی از راه‌آهن ایران ـ ترکمنستان ـ قزاقستان به طول حدود 910 کیلومتر است که قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) آن را عملیاتی نمود. اين راه آهن ، کريدور ترانزيتي شرق درياي خزر مسير ايران ـ ترکمنستان و قزاقستان است که توافق آن در سال 1390 انجام شد. حدود 700 کیلومتر از این مسیر ریلی در خاک ترکمنستان، 82 کیلومتر آن در ایران و 120 کیلومتر باقی مانده در خاک قزاقستان واقع است . سرعت باري اين قطار 120 و مسافري 160 کيلومتر است.

فلسفه اصلی طراحی پروژه خط آهن مزبور تسریع ترانزیت و جا به‌جایی در این محور به سمت خلیج فارس و اقیانوس هند است که می‌تواند در رونق اقتصادی ایران خصوصاً استان گلستان اثرات مطلوبی داشته باشد. حمل بار از جمله غلات از قزاقستان به کشورهای حاشیه خلیج فارس از مسیر راه آهن اترک، از مزیت های اتصال ریلی سه کشور است. به عنوان مثال کشور قزاقستان سالانه 13 میلیون تن غلات تولید می‎کند که 7 میلیون تن آن قابلیت صادرات دارد؛ کشورهای حوزه خلیج فارس بازار اصلی غلات قزاقستان هستند بنابراین راه‌آهن اترک مسیر ی با صرفه اقتصادی برای رساندن این غلات به حاشیه خلیج فارس به حساب می‎آید و با اتصال خط راه‌آهن اترک، ترانزیت غلات از طریق ایران توسعه بسزایی می‌یابد.

با لحاظ جغرافیای سیاسی بین المللی منطقه و نیز درنظر داشت محل اتصال راه آهن سه کشور ،راه آهن فوق به نام راه آهن اترک نامگذاری شده است که با نام رودخانه تاريخي اترك مشترك بين استان گلستان و خراسان و نيز ايران و تركمنستان و شهرک صنعتی هزارهکتاری اترک همخوانی دارد.

3- پتانسیلهای راه آهن اترک :
1-راه‎آهن اترک به عنوان کریدور شرق دریای خزر است که این راه‎آهن می‎تواند تا روسیه نیز امتداد پیدا کند ضمن اینکه از سمت شرق هم می‎تواند به چین برود.

2- کارشناسان معتقدند با راه‌اندازی این خط، بیش از 600 کیلومتر از طول مسیر حمل و نقل بین‌المللی کشورهای مشترک‌المنافع تا خلیج فارس و اروپا کاسته می‌شود

3- هم اکنون استان گلستان از طریق خط آهن ساری، فیروزکوه و گرمسار به مشهد متصل است، اما در نظراست مسیر جدید گرگان ـ گنبد به سمت مشهد احداث شود.

تبعات مثبت راه اندازی پروژه راه آهن اترک بر فضای کسب و کاراستان:
1-بهره‌برداری از این پروژه در افزایش ترانزیت کالاها، رونق پایانه ها، ظرفیت سازی اشتغال و در نهایت اقتصادی کردن منطقه و تحول جدی در صنعت حمل و نقل استان بسیار موثر است.

2- فعال شدن ترانسپورت ریلی به کشور های آسیای مرکزی و بالعکس که خط آهن فوق ظرفیت جابه جایی تا هشت میلیون تن بار را دارد که درسالهای اول جا به جایی سه میلیون تن بار در سال از مسیر خط آهن اترک پیش‌بینی شده است.

3- فعال شدن دهها پروژه اقتصادی مرتبط با خط آهن اترک در منطقه شامل:
الف: پروژه های مرتبط با حمل و نقل ریلی که تا بحال حداقل 3پروژه بزرگ با حجم سرمایه گذاری حدود 500میلیون دلار دراستان طراحی شده است.درآمد یکی از پروژه های فوق سالیانه معادل 780 میلیارد ریال است که برابر با یارانه پرداختی به کل شهروندان استان گلستان در یک ماه است.
ب:پروژه های مرتبط با صنایع تبدیلی نظیر صنایع غذایی ،سردخانه ،کارخانجات آرد و.....

ج:طرحهای مرتبط با حمل و نقل جاده ای، نظیر ترمینال حمل و نقل جاده ای،مراکز تامین سوخت، پارکینگها و... به عنوان مثال اگر از سه میلیون تن بار سالهای اول فقط ده درصد آن(300هزار تن) حمل زمینی شود با میانگین وزنی 20 تن برای هر کامیون به حدود 15هزار کامیون مورد احتیاج است. (با درنظر گرفتن 300 روزکاری ،روزانه به 50 کامیون برای تخلیه و حمل بار نیاز می باشد).

با احتساب درآمد هرکامیون بار معادل 50میلیون ریال ،حجم مالی فعالیت صرفا حمل و نقل زمینی 750 میلیارد ریال (برابر با یارانه پرداختی به کل شهروندان استان گلستان در یک ماه ) برآورد میشود.

د : پروژه های خدماتی مثل مجتمع های توریستی و گردشگری ،اقامتی
ه:توسعه و تقویت شرکتهای بازرگانی درزمینه انرژی و سوخت،آرد و غلات، میوه و تره بار،صنایع غذایی گوشتی و ..

4 - توسعه تجارت،بازرگانی در استان و هم افزایی با تقاضای محصولات صنعتی، و توسعه شهرکها و نواحی صنعتی منجمله تکمیل ظرفیت شهرک 1000 هکتاری اترک،عملیاتی شدن سایت و پایانه غله وپتروشيمي....

5- افزایش جدی سهم سیستم ریلی از حمل کالا و نیز درآمد هنگفت راه آهن از حمل کالا. با فرض حمل 6 میلیون تن کالا (به ایران و یا ازایران) با میانگین بعد مسافت 800 کیلومتر راه آهن ایران درسال حدود 4800 میلیون تن کیلومتر کالا حمل خواهد نمود.با لحاظ هزینه هرتن کیلومتر معادل 50 تومان درآمد راه آهن از حمل کالا حدود 80 میلیون دلار درسال براورد میشود.

6- افزايش تقاضا برای نیروی کار درحوزه های مختلف ،افزایش اشتغال و کاهش بیکاری ،افزایش درآمد سرانه و سطح رفاه شهروندان استان گلستان،
مجموع تاثيرات مثبت در فضای کسب و کار استان گلستان بهمراه اثرات کلان اقتصادی و اجتماعی نظیر تقویت جایگاه ژئو پلتیک ایران،توسعه روابط حسن همجواری، توسعه حوزه نفوذ استراتژیک ایران در آسیای میانه و نیز اهمیت ایران درترانزیت کالای مورد نیاز خاورمیانه و اروپا مبین آن است که مزیت اقتصادی و كاركرد راه آهن اترک همتراز نقش وتاثیر کانال سوئز درخاورمیانه است.

5- راهکارهای تحقق وعملیاتی کردن پتانسیلهای پروژه فوق:
1- اطلاع رسانی فعالان کسب و کار استان از ظرفیتهای فوق العاده جذاب طرح فوق
2- آموزش ، آماده سازی و سازماندهی فعالان کسب و کار برای ایفای نقش و کسب سود از ظرفیتهای طرح فوق
3- سازماندهی و شکل دهی شراکتهای تجاری نظیر کنسرسیوم ،هولدینگ و... بین سازمانهای اقتصادی موجود استان و کشور برای هم افزایی اقتصادی
4- ایجاد حمایتهای دولتی ،روانسازی فرآیندهای اداری جهت فعالیت اقتصادی و کسب و کار
5- ارائه حمایتهای و تسهیلات مالی با نرخ بهره مناسب ،معافیتهای مالیاتی
6- تصویب منطقه ویژه اقتصادی اینچه برون (اترک) و ارائه تسهیلات ویژه برای فرآوری مواد خام و تولید محصولات با ارزش افزوده.
7- تقویت بسترهای زیرساختی برای تسهیل فعالیتهای تجاری نظیر بهبود وضعیت راهها،تقویت زیرساختهای فناوری اطلاعات،
8- هدایت وارائه آموزشهای آزاد و دانشگاهی مبتني بر سواد كسب و كار و هوش اقتصادي برای فعالیت موفق در فضای کسب و کار
9-توجه به تبعات احتمالي منفي پروژه نظير مشكلات زيست محيطي،رشد جمعيت و ايجاد سكونتگاههاي غيرمجاز،تجاوز به حريم منابع طبيعي و....مديريت اصولي چالشهاي احتمالي فوق .

× دکترای مدیریت سیستم‌ها (متخصص طراحی و اجرای سیستمهای اقتصادی)
مديرپروژه كنسرسيوم ريلي ماندگار سبز گلستان

منبع: اولکأمیز

نوشتن دیدگاه