مهجوریت «مخدومقلی فراغی» پدر ادبیات کلاسیک ترکمن

برگزاری مراسم هفته مخدومقلی، تلاشی بس کوچک است برای شناساندن ژرفای اندیشه و شخصیت مخدومقلی و موجب پیشگیری از فراموشی این مشاهیر و مفاخر گلستان زمین می شود.

ثبت مخدومقلی فراغی درفهرست ملی ایرانیان از جمله راهکارهایی است که می تواند تلاش کشورهای خارجی را در ثبت مشاهیر ایران به نام خود بی اثر کند، هر چند سرزمین ایران و گلستان مملو از مشاهر و مفاخری است که در آسمان ادب و فرهنگ همانند ستاره ای می درخشند.

مخدومقلی فراغی نه تنها در بین ترکمن‌ها و ایرانیان بلکه در کشورهای مختلف جهان از جمله ترکمنستان دارای احترام و شهرت است و همزمان با گلستان، هفته بزرگداشت مخدومقلی در این کشور نیز برگزار می شود.

همزمان با هفته مخدومقلی که در دهه آخر اردیبهشت ماه برگزار می شود، گروه های مختلف ادبی و هنری در مناطق مختلف گلستان از جمله زادگاه و آرامگاه این شاعر نامی به برپایی مراسم می پردازند.

خوانش اشعار مخدومقلی، اجرای برنامه های فرهنگی، موسیقی زنده، خوانش آثار و تحلیل آثار و اندیشه های این شاعر از جمله برنامه های هفته بزرگداشت مخدومقلی است.

مخدومقلی 277 سال قبل در شمال ایران در روستای “حاجی قوشان” گنبد کاووس چشم به جهان گشوده و دیوانی از او برجای مانده که به اکثر زبانهای مهم دنیا از جمله انگلیسی، روسی و دیگر زبانها ترجمه شده ولی ترجمه فارسی از این دیوان کم و انگشت شمار است.

شعر مخدومقلی آئینه تمام نمای زمانه و مردم خویش است و هیچگاه نام را فدای نان نکرده و دیوان او علاوه برآنکه بازتاب آمال و اندیشه های اوست، بیانگر وضع اجتماعی و تاریخی قوم ترکمن بوده که اشعارش سرشار از مضامین گوناگون اجتماعی، سیاسی، عرفانی، اخلاقی، عشقی و قومی است.

مخدومقلی نابغه شعر ترکمنی در ترکمن صحرابه دنیا آمده است (سال ۱۱۵۳ هجری قمری در روستای حاجی قوشان گنبدکاووس) ، پنجاه و هفت سال زندگی کرده است، زبان‌های فارسی و عربی را نزد پدر خود دولت‌محمد آزادی (که از بزرگان شعر و ادبیات ترکمنی است) آموخته و آثار ماندگاری در شعر و ادبیات ترکمنی از خود به جا گذاشته است.

خدمات مخدومقلی به زبان ترکمنی را می توانیم همپای فردوسی در زبان فارسی بدانیم، زنده کردن زبانی که شاید کمتر نوشته‌یی در آن روزگار بوده است،

به گفته پروفسور سلطان شاه نیازف ، نام ترکمن با نام او در جهان متجلی می شود او پدر شعر ترکمن است ، او از بزرگان شعر و ادبیات ترکی جهاناست، مخدومقلی شاعر تمام مردم جهان و مظهری از آمال و آرزوهای مردم شرق است.

مخدومقلی در بهترین مدارس زمان خود تحصیل کرده به زبان‌های فارسی، عربی و ترکی تسلط دارد و از همین رو شاهکارهای زبان ترکمنی را خلق کرده است.

دیوان مخدومقلی و شعرهای او از بی نظیر ترین آثار زبان ترکی است که با کمی دقت برای بیشتر ترک زبانان قابل استفاده و دریافت عمیق است تفکری بزرگ و اندیشه یی بکر که او را در میان نویسندگان ترک ممتاز می کند شاید به همین خاطر است که ناظم حکمت او را می ستاید:

ناظم حکمت : ” مخدومقلی ” شاعر من نیز هست،  زبان او زبان من نیز هست، من چیزهای زیادی از مخدومقلی می آموزم، او استاد من نیز هست، بین چیزهایی که او آموخته، می خواهم مخصوصا بر روی یکی تأکید نمایم و آن مبارزه برای آزادی مردمش است .

در شمال شرقی استان گلستان، در شمال رودخانه اترک و از غرب مراوه تپه در محلی به نام “آق تقای یا آق تقه ” (به معنای دشت سفید) و بین بخش مراوه تپه و دهستان کرند از توابع شهرستان کلاله و در مجاورت یک قبرستان قدیمی وتاریخی – فرهنگی ، بنای یادمان و آرامگاه بزرگترین شاعر و عارف نامی ترکمن و یکی از مفاخر فرهنگی کشورمان قرار دارد.

برای رسیدن به  این آرامگاه دو مسیر وجود دارد، از شهرستان گنبد (که در جنوب غربی آق تقه است) می توان به آرامگاه مخدومقلی و از جاده اینچه برون عزیمت کرد، طول این مسیر 155کیلومتر است.

از شهرستان کلاله می توان به آرامگاه مخدومقلی رسید که بایستی ابتدا شهر کلاله وسپس بخش مراوه تپه را پشت سر گذاشت، طول این مسیر 130کیلومتر است، فاصله آرامگاه مخدومقلی تا شهر مراوه تپه 35کیلومتر است.

آرامگاه مخدومقلی و پدرش دولت محمد آزادی تا پیش از انقلاب اسلامی منحصر به دو قبرساده و سیمانی بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با گسترش روابط ایران و ترکمنستان و بازگشایی خطوط ارتباطی، اجتماع بزرگی با شرکت ترکمن های ایرانی و 70 شخصیت جمهوری ترکمنستان برگزار شد.

از این رو درفضای باز کرسی مانندی به ابعاد 24متر، آرامگاه مخدومقلی ساخته شده ،که ارتفاع آن از سطح زمین در حدود یک متر است، در میان این کرسی دو قبر وجود دارد که بالای هر دوی آنها به شکل گهواره ای است و در چهار جهت این دو قبر، باغچه های کوچکی است و در آنها  گلهای معمولی نظیر شمعدانی کاشته اند، این دو قبر یکی قبر مخدومقلی فراغی و دیگری قبر پدرش ــ دولت محمد آزادی ـ  است.

این شکل آرامگاه برای علاقمندان به مخدومقلی و برگزار کنندگان همایش از یک سومطلوب نبود و از سوی دیگر در شان شاعر بزرگی چون مخدومقلی نبود، از این رو در همایش سال 80 به بعد به تصویب رسید که بنای یادمان با شکوهی برای مخدومقلی ساخته شود و مزار وی نیز ساماندهی و محوطه  سازی شود، لذا مطالعات تکمیلی و امکان سنجی و بازنگری پروژه مجموعه فرهنگی – تاریخی و توریستی مخدومقلی در روستای آق تقه آغاز و آرامگاه مخدومقلی احداث شد.

طرح احداث گنبد و محوطه سازی آرامگاه مخدومقلی فراغی در زمینی به مساحت 10هکتار با در نظر گرفتن معیار و الگوی معماری اسلامی و با استفاده از فرهنگ و زندگی سنتی ترکمن ها با مصالح بتون مسلح طراحی و ساخته شده است.

بنا در دل طبیعت دور افتاده ای که فقط تپه ماهور های کم ارتفاع آنرا در حصار خود گرفته و اصولأ جز ایام بهار، عاری از هرگونه سبزی و طراوت طبیعی است قرار دارد، سبک و طرح نقشه آرامگاه آمیزه ای از گل وحشی و آلاچیق ترکمن است که در سطح دشت گرگان در فصل بهار جلوه و شکوفایی خاصی به بیننده القاء می کند./مهر